تشدید سرکوب شاعران و نویسندگان ایران؛ "از احضار تا اعدام"

از آغاز ۲۰۲۵ تاکنون ده‌ها فعال ادبی در ایران از احضار گرفته تا دریافت حکم اعدام را تجربه کرده‌اند.

تشدید سرکوب شاعران، نویسندگان و فعالان ادبی "در راستای خاموش کردن صداهای مخالف و منتقد"

از ابتدای سال جاری میلادی (۲۰۲۵) تاکنون، دست‌کم ۱۹ شاعر، نویسنده یا فعال ادبی به شکل خودسرانه بازداشت، احضار و بازجویی شده‌اند.

طبق این گزارش، در این میان یک شاعر در استان گیلان به نام پیمان فرح‌آور به "مجازات وحشیانه اعدام" محکوم شده و شماری دیگر از نویسندگان و شاعران در مناطق دیگر به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شده‌اند. همچنین بسیاری از محبوسان و بازداشت‌شدگان صرفا به‌دلیل انتشار اشعار یا نوشته‌های انتقادی خود، با بازجویی‌های خشونت‌بار، بدرفتاری و انواع شکنجه مواجه شده‌اند.»

ایران "دومین زندان بزرگ جهان برای نویسندگان"

بر اساس این گزارش، ایران در سال ۲۰۲۴ میلادی به عنوان "دومین زندان بزرگ جهان برای نویسندگان" شناخته شد. از میان ۴۳ نویسنده زندانی در ایران ۱۳ تن زن هستند؛ آماری که به گفته کمپین، «جمهوری اسلامی را به بزرگ‌ترین زندان برای نویسندگان زن جهان تبدیل کرده است.» علاوه بر پیمان (امین) فرح‌آور، شاعر اهل گیلان که محکوم به اعدام شده، نام ده‌ها نویسنده و فعال ادبی دیگر ثبت شده است که از احضار و بازداشت و شکنجه تا احکام سنگینی چون زندان‌های طولانی‌مدت و حتی حبس ابد را تجربه کرده‌اند.

مختار آلبوشوکه (فعال فرهنگی و ادبی به زبان عربی)، 

عباس واحدیان شاهرودی (نویسنده و فعال مدنی)، 

مصطفی هلیچی و رضا حزباوی (دو شاعر و فعال مدنی عرب اهوازی)، 

یوسف ساده‌نژاد (شاعر عرب‌زبان)، خلیل محمدی (شاعر)، 

کیومرث میرزابیگی (نویسنده و پژوهشگر)، 

سعید اسماعیل مزرعه (نویسنده و پژوهشگر ساکن اهواز)، 

احمد درخشان (نویسنده و معلم)، 

مرتضی سلیمیان (شاعر)، 

مصطفی جمال (شاعر زبان عربی)، 

أحلام بندر (فعال فرهنگی)،

 سکینه (سیمین) اسودی (شاعر نابینا ساکن اسلامشهر)، 

عدنان عبادی (فعال فرهنگی در اهواز)، 

مهرگان نام‌آور (شاعر اهل دهدشت)، 

فواد کشاورز (هنرمند کُرد اهل سقز)، 

ماندانا صادقی،

 آرش قلعه‌گلاب، کوروش کرم‌پور،

 فرزانه یحیی‌آبادی و رضا محمدی (پنج شاعر و روزنامه‌نگار)،

 فرامرز سه‌دهی (شاعر و عضو کانون نویسندگان ایران) 

 سروه پورمحمدی (نویسنده و مدرس زبان کُردی)،

 فعالان فرهنگی‌ای هستند که طبق گزارش کمپین حقوق بشر ایران، هر یک به شکلی با برخوردهای "خودسرانه" نیروهای امنیتی و قوه قضاییه جمهوری اسلامی مواجه شده‌اند.

اعلام جنگ علیه فرهنگ به دلیل "عمق ناامنی حکومت"

در شرایطی که حاکمیت تلاش می‌کند سایه سنگین سانسور را در تمام مناسبات اجتماعی بیفکند و مخالفان خود را به‌شدت مجازات می‌کند، ادبیات و هنر بدل به آخرین پناهگاه‌های مقاومت شده‌اند و به همین دلیل است که اکنون چنین بی‌رحمانه سرکوب می‌شود. آزار و سرکوب نویسندگان و شاعران در ایران نشان‌دهنده ترس حاکمیت از بیان حقیقت و خلاقیت است» و اینکه «حاکمیت چگونه و تا کجا برای خاموش‌کردن اندیشه مستقل پیش می‌رود. هدف قرار دادن شاعران و نویسندگان توسط جمهوری اسلامی، اعلام جنگ علیه فرهنگ و آشکارکننده "عمق ناامنی" حکومت است.

سرکوب "نظام‌مند" آزادی‌های فرهنگی و ادبی

قوه قضاییه جمهوری اسلامی به شکلی "نظام‌مند" و "مبهم" از اتهام‌هایی مانند "تبلیغ علیه نظام"، "محاربه" و "توهین به مقدسات" برای سرکوب نویسندگان، شاعران و فعالان ادبی "سوءاستفاده" می‌کند.

همچنین طبق این گزارش، زنان و فعالان ادبی اقلیت‌های قومی در راستای "تبعیض جنسیتی و قومی" با کنترل شدیدتر و مجازات‌های سخت‌تری مواجه می‌شوند.

از سوی دیگر، نتایج رصد کردن رفتار دستگاه قضایی ایران با فعالان ادبی توسط کمپین حقوق بشر، نشان می‌دهد که بازداشت‌شدگان این حوزه «به‌طور معمول شکنجه می‌شوند، در سلول انفرادی طولانی‌مدت نگه داشته می‌شوند و از حق داشتن وکیل انتخابی محروم‌هستند.

گزارش همچنین تصریح می‌کند که مجازات نویسندگان در "مناطق غیرمرکز" سنگین‌تر و "سلطه" نهادهای امنیتی در دادگاه‌های این مناطق بیشتر بوده است.

کمپین حقوق بشر ایران هم‌زمان با ارائه مستند موارد نقض حقوق فعالان ادبی، جامعه جهانی را فراخوانده است تا با شکستن سکوت خود، خواستار آزادی فوری شاعران و نویسندگان و "پایان دادن به سرکوب نظام‌مند حقوق و آزادی‌های فرهنگی و ادبی در ایران" شود.

قانون اساسی :

اصل ۲۲-رعایت حقوق ذاتی و شهروندی

اصل ۳۲-عدم توقیف،حبس،تبعید غیر قانونی

اصل۳۴-رعایت حقوق انسانی توسط قانون

اعلامیه جهانی حقوق بشر:  

ماده ۸- رعایت حقوق انسانی توسط قانون

ماده ۹- عدم توقیف، حبس یا تبعید غیر قانونی 

ماده ۲۲-حق امنیت اجتماعی فرهنگی مالی